وقف عزا برای رضا(ع)
دوباره گلدسته‌های طلا، سیاه‌پوش خورشیدی است که آسمان خراسان از کرامتش روشن است و توی طومار‌ها و کاغذ‌های کاهی اسناد به‌جا‌مانده در آستان ملائک پاسبانش، نشان ارادت دوستدارانش با عنوان وقف، ثبت و ماندگار شده است.
تعداد بسیاری از این موقوفات شرح مصرفشان در یک جمله خلاصه شده است: «ماه صفر و عزاداری ثامن‌الحجج (ع)؛ برابر آمارها، برگزاری مراسم عزاداری در ایام محرم و صفر، یکی از موضوعاتی است که در فهرست اسناد موقوفاتی آستان قدس رضوی، مشاهده می‌شود و در این فهرست، نام ۵۷ واقف را ثبت کرده‌اند.
این ۵۷ واقف، تمام یا بخشی از اموال اوقافی خود را به تعزیت‌داری در ماه محرم و دهه آخر صفر اختصاص داده‌اند که برخی از آن‌ها تا هنوز جاری است و هرساله آستان قدس برابر آنچه واقف در وقف‌نامه خود آورده است، همچنان آن‌ها را اجرا می‌کند. سطر‌های بعدی، گذری است بر پانزده موقوفه که وقف‌نامه‌شان برای برگزاری مراسم سوگواری ائمه‌اطهار (ع) به‌ویژه شهادت امام‌رضا (ع) درنظر گرفته شده است.
موقوفه مرحوم محمدحسین الشریف
یکی از موقوفات قدیمی که در آن به برگزاری مراسم عزاداری برای شهدای دشت نینوا در محرم و شهادت ضامن آهو در ماه صفر اشاره شده است، موقوفه محمدحسین الشریف است که تاریخ ۱۲۵۴ هجری‌قمری در سیاهه طومار اوقافی‌اش مهر خورده است.
براساس سندی که اکنون در آستان قدس رضوی موجود است، الشریف، یک دانگ‌ونیم از مزرعه حسین‌آباد دریاچه، واقع در حومه شهر کرمان، را وقف حرم مطهر رضوی کرده است تا در ماه محرم و صفر، یک‌ثلث از در آمد موقوفه پس از کسر حق‌التولیه، به هر نحو که متولی صلاح بداند، در اطراف حرم مطهر و مسجد گوهرشاد، خرج شده، صرف عزاداری خامس آل‌عبا (ع) و فرزندش امام‌هشتم (ع) شود.
صرف درآمد دوثلث دیگر نیز به‌صورت اختیاری و بنا بر صلاح‌دید، به خود آستان قدس سپرده شده و بر مصرف خاصی تأکید نشده است.
موقوفه سیدعلی، فرزند سیداسماعیل
سیدعلی وقتی در سال ۱۲۶۱هجری‌قمری تصمیم می‌گیرد بخشی از اموال خود را وقف آستان مطهر رضوی کند، سر ارادتی که داشته است، بخشی از آن را به عزاداری ائمه اطهار (ع) اختصاص می‌‍‌دهد. برابر وقف‌نامه‌ای که او زیرش را مهر کرده است، درآمد نیم‌دانگ از ۹۶حبه مزرعه طهماسب‌آباد، پس از کسر حق‌التولیه و حق‌النظاره و مخارج ملکی، باید به سه ثلث تقسیم شود.
سپس با یک ثلث از این درآمد، مجلسی برای عزاداری امام‌رضا (ع) در خانه واقف، واقع در بازار خواجه کرمان، نزدیک خانقاه برپا شود. مرثیه‌خوانی، سینه‌زنی و پذیرایی با آب و پخت آش ذاکرین (یکی از انواع آش که در ایام مذهبی پخته می‌شود) از ملزومات این مجلس است.
این واقف تأکید کرده است: «اگر امکان برپایی مجلس در خانه نبود، هرجا که متولی صلاح بداند و ممکن‌الحصول باشد، انجام شود و بدون عذر شرعی، با عدم امکان عادی، در غیر ماه محرم و ماه صفر، تعزیه‌داری ننمایند».
موقوفه میرزامحمدحسین حسینی‌عضدالملک
میرزامحمدحسین معروف به «صدر دیوان‌خانه» و ملقب به «عضدالملک»، دو دوره، متولی بارگاه امام‌رضا (ع) بوده است و خدمات بسیارش در این دستگاه، مشهور متون و سیاهه‌شده اوراق قدیمی است، با این حال او به این‌قدر اکتفا نمی‌کند و در سال ۱۲۷۴ هجری‌قمری تصمیم می‌گیرد فهرستی از اموال و موقوفات آستان قدس رضوی تهیه کند تا آنچه به شکل موقوفه از ارادت نوکران و مؤمنان به یادگار مانده است، از گزند گذر ایام در امان بماند.
او پس از تهیه این فهرست، خودش نیز شش‌دانگ یک رشته قنات مشهور به اراضی چهارطاقی در قریه حسین‌آباد را وقف آستان ملائک پاسبان امام‌رضا (ع) می‌کند تا منافع و درآمد آن در ایام صفرالمظفر، صرف برپایی مجلس تعزیه شود.
او ایامی مانند رحلت پیامبر اکرم (ص)، شهادت امام‌حسن مجتبی (ع)، شهادت امیرالمؤمنین (ع)، شهادت حضرت فاطمه‌زهرا (س) و همچنین پرداخت انعام به سادات فقیر در روز عید غدیر را به فهرست مصرف درآمد این قنات، اضافه کرده است.
موقوفه مهدی‌قلی‌خان قرائی
این موقوفه که تا هنوز هم در حرم مطهر رضوی برپاست، قدمتی برابر با سال ۱۲۸۹ هجری‌قمری دارد. در این سال، مهدی‌قلی‌خان مزرعه محمدآباد، واقع در بلوک سنجان بالاخواف تربت‌حیدریه، را به‌همراه یک قطعه باغ مشجر در بخش علیای همان مزرعه، اراضی میان‌دوجوی خلف قلعه محمدآباد، دو قطعه محموله یونجه‌زار کنار نهر محمدآباد، نه سهم از مدار دوازده سهم یک حجر طاحونه دوار در سفلای محمدآباد و یک باب طاحونه دوار مشتمل بر دو حجر واقع در قصبه حضرت رضا (ع) را وقف بارگاه منور حضرت خورشید می‌کند تا علاوه‌بر ماندگاری نام، باقیات‌صالحاتی باشد برای آخرت.
مهدی‌قلی در ادامه این فهرست، می‌نویسد: «پس از بررسی درآمد و منافع موقوفه و کسر مخارج مزبور و مصارف تعیین‌شده در وقف‌نامه، مبلغ ۱۴۰ تومان (این مبلغ هرسال بسته به تورم حساب می‌شود) نیز برای تعزیت‌داری خامس آل‌عبا (ع) و شهادت امام‌رضا (ع) در ماه‌های محرم و صفر هزینه شود».
موقوفه «فضل‌الله خان وزیرنظام»؛ متولی‌باشی آستان قدس رضوی
وزیرنظام هم که خودش عمری لباس مجاوری به تن داشته است، در سال ۱۲۷۱ هجری‌قمری، طوماری مشق و در متن آن قید می‌کند که اعیان دکاکین بازار کفش‌دوزان، متصل به صحن مقدس عتیق، به‌علاوه زمین خریداری‌شده در وسط بازار کفش‌دوزان در مشهد، به اندازه یک‌عشر برای برگزاری مراسم عزاداری در دهه آخر صفر درنظر گرفته شود.
او حتی در وقف‌نامه‌اش تأکید کرده است که این مراسم در ایوان طلای صحن عتیق برگزار شود تا زائران و مجاوران سیاه‌پوش، میهمان آن باشند.
موقوفه «امام‌وردی‌خان بیات‌مختاری» و «آبجی سلطان»، زوجه وی
مرحوم «امام‌وردی‌خان بیات‌مختاری» و «آبجی سلطان»، همسرش، دو تن دیگر از ارادتمندان آستان حضرت دوست هستند که در سال ۱۲۷۱هجری‌قمری، یک قطعه باغ مشهور به باغ رضوان، یک قطعه باغ مشهور به باغ سنجلیه، ده سهم آب از قنات و محل زراعت در سنگویی، دو سهم آب از محل زراعت توزنده‌جان، تمام زمین یک باغ و بالاخره سه سهم حمام از مدار و نه سهم حمام بازار، واقع در نیشابور را وقف کرده‌اند.
به این ترتیب هرسال درآمد شش سهم از دوازده سهم همه این اموال پس از کسر هزینه برای تعمیر باغ‌ها و متعلقاتش، صرف برگزاری مراسم سوگواری روز شهادت حضرت امام‌حسن (ع) و روز شهادت حضرت رضا (ع) شود یا برای جشن و سرور در ایامی مانند عید غدیر صرف شود.
واقف از اجراکننده خواسته است افراد مؤمن یا طلبه را در وقت برگزاری مجالس، به باغات موقوفه‌ای که نام آن‌ها در وقف‌نامه قید شده است، دعوت کند و پس از پذیرایی، قرآن را یک دور کامل تلاوت کنند. حضار مجلس، مختارند پیش یا پس از صرف ناهار، روضه‌خوانی کنند.
موقوفه میرزامحمدمهدی نوایی‌لشکرنویس
این واقف خیراندیش نیز در سال ۱۲۷۵ هجری‌قمری، نصف مشاع از یک باب تیمچه در محله سرشور، یک باب دکان خرقه‌دوزی در بازارچه زرگران، یک باب دکان صباغی واقع در خیابان علیا و دکان هیمه‌دان خبازی در خیابان علیای مشهد را وقف حرم مطهر رضوی کرده است تا هرساله منافع و درآمد آن‌ها، صرف روضه‌خوانی ایام صفر شود.
گویا درآمد این موقوفه در ۱۷۰ سال پیش، ۳۵ تومان بوده که او وصیت می‌کند دو تومان‌و ۴ هزار دینار از این مبلغ را به دو روضه‌خوان بدهند تا یکی در دهه عاشورا، مقابل در حرم مطهر و دیگری در دهه صفر، در رواق توحیدخانه، ذکر مصیبت بخوانند.
موقوفه «هاجرخانم»، حسب وصیت «میرزاعباس‌علی‌خان احتشام‌نظام»
زنده‌یاد هاجرخانم، برپایه وصیت شوهرش، میرزاعباس‌علی احتشام‌نظام، در سال ۱۳۱۶ هجری‌قمری یک طسوج (چهار شعیر) از قریه خورشیدآباد زرند ساوه را وقف حضرت رضا (ع) می‌کند تا منافع و درآمد موقوفه، بعد از وضع مخارج و یک عشر حق‌التولیه در آستانه حضرت رضا (ع)، صرف تعزیت‌داری و روضه‌خوانی حضرت سیدالشهدا (ع)، اصحاب آن بزرگوار و عزاداری ایام صفر شود.
موقوفه سیدحسین محمودی
مرحوم سیدحسین محمودی، در سال ۱۴۲۰هجری‌قمری، دو سهم مشاع از کل دوازده سهم از شش‌دانگ مزرعه و قنات فتح‌آباد مشهور به «ده زین‌العابدین» را وقف حضرت رضا (ع) می‌کند تا همه‌ساله در آمد موقوفه‌اش در روز‌های ۲۵ تا ۳۰صفر، صرف عزاداری امام‌هشتم (ع) شود.
موقوفه حاجکاظم غراب و مجدالدین مدنی
«حاجکاظم» و «مجدالدین مدنی» هرکدام به نوبت، اولی در سال ۱۳۸۴ هجری‌قمری و دومی در سال ۱۴۰۳ هجری‌قمری شش‌دانگ اعیان یک قطعه زمین کارخانه کمپوت‌سازی با همه موتور‌ها و دستگاه کارخانه کمپوت‌سازی ممتاز خراسان را (آقای مدنی یک دانگ از دستگاه‌ها سهم داشته است) به‌علاوه یک‌میلیون‌و ۵۰۰ هزارتومان سرمایه نقدی کارخانه (به احتساب آن زمان) را وقف بارگاه حضرت خورشید کرده، وصیت می‌کنند بخشی از درآمد این اموال در شب شهادت امام‌رضا (ع)، صرف عزاداری و اطعام عزاداران شود.
موقوفه على رضایت‌بخش‌راوری
علی رضایت‌بخش‌راوری هم در سال ۱۴۲۰هجری‌قمری، سیزده سهم و نیم‌مشاع از کل ۹۶ سهم شش‌دانگ یک قطعه باغ مشجر در راور کرمان را وقف می‌کند تا درآمد حاصل از این موقوفه، صرف اجرای مراسم جشن میلاد و همچنین پذیرایی از سیاه‌پوشان حضرت در روز شهادت حضرت ثامن‌الائمه، علی‌بن‌موسی‌الرضا (ع)، در راور شود.
موقوفه ابراهیم‌محی‌الدین راوری
محی‌الدین نیز در سال ۱۴۲۰هجری‌قمری، یک سهم و یک‌چهارم سهم از ۱۴۷۰سهم شش‌دانگ قنات رق‌آباد، در راور کرمان را وقف آستان قدس رضوی می‌کند تا عواید حاصل از موقوفه پس از کسر هزینه‌های صرف‌شده، برای برگزاری مجالس جشن ولادت و مراسم سوگواری و شهادت حضرت رضا (ع) خرج شود؛ مجلسی که در آن، هزینه‌ای هم برای پذیرایی از عزاداران درنظر گرفته شده است.
موقوفه آیت‌الله واعظ طبسی، تولیت آستان قدس رضوی
مرحوم طبسی نیز در سال ۱۴۲۴ هجری‌قمری یک باب کتابخانه و حسینیه امام‌رضا (ع)، واقع در کوچه ناظر مشهد مقدس را که مشتمل بر چندین پلاک بوده است، تجمیع می‌کند و به‌صورت یک باب ساختمان حسینیه و کتابخانه که دارای دو سالن در طبقات زیرین و همکف و پنج دستگاه واحد مسکونی در سه طبقه احداث گردیده است، برای تعظیم و ترویج شعائر مذهبی و تقویت مبانی دینی، به‌ویژه برگزاری مجالس تبلیغی و ترویجی در ماه مبارک رمضان، محرم و صفر و مناسبت‌های اعیاد و موالید و وفیات حضرت رسول اکرم (ص)، صدیقه‌طاهره (س) و ائمه معصومین (ع)، وقف کرده است.
موقوفه حسن رستمی‌راوری
این واقف نیز در سال ۱۴۲۰هجری‌قمری، یک سهم از کل ۱۴۷۰سهم شش‌دانگ قنات رق‌آباد، واقع در راور کرمان را وقف می‌کند تا عواید و منافع حاصل از آن، پس از کسر هزینه‌های مصرف‌شده، صرف برگزاری مراسم سوگواری و شهادت و مجالس جشن ولادت حضرت رضا (ع) در شهرستان راور شود.
***
- هزینه‌های مربوط به برگزاری مجلس روضه خوانی دهه آخر ماه صفر در ایوان طلا (ایوان نادری) از محل مصارف موقوفه وزیرنظام
- برگزاری مراسم روضه خوانی در محل کشیک خانه از محل مصارف موقوفه انیس الدوله.
- برگزاری مجلس روضه‌خوانی طبق موقوفه جعفرقلی‌میرزا از اول صفر تا ده شب در منزل وقف‌شده مطابق هر سال
- دستورالعمل نحوه برگزاری مراسم روضه‌خوانی به مدت ده شب در مدرسه علی‌نقی میرزا از محل موقوفه امین‌السلطان
لینک کوتاه
روایات مشابه
ارسال نظر
امام جماعت نمونه کشور که دانش‌آموخته رشته برق است 
محمد دانشور بعد از ۴۰ سال ایران را صاحب مدال طلای دوچرخه سواری کرد 